Καλό ταξίδι, Λουκιανέ Κηλαηδόνη
Έτσι καθώς γρήγορα περνούν τα χρόνια, συχνά δεν προλαβαίνουμε να σημειώσουμε κάτω από τις φωτογραφίες της κάθε μας στιγμής το βαθύ εκείνο συναίσθημα που μας κυριεύει κάθε φορά που θέλουμε ν’ αναθυμόμαστε κάποιον. Σήμερα όμως, θέλω να σημειώσω κάτι, που ξέρω πως πολύ γρήγορα κι αυτό θα ξεθωριάσει. Σήμερα θέλω να μιλήσω για την αξία της αποδόμησης, του ξεθεμελιώματος εκείνου που μπορεί να μετατρέπει τα πικρά σε γλυκά και τα περασμένα σε αιώνια.
Είχα την τύχη να ζήσω μέσα σε μια τέτοια ατμόσφαιρα από πολύ μικρή ηλικία: δεκάδες, εκατομμύρια στιγμές έχω να θυμάμαι από την ανατροπή και την αναστροφή δεδομένων που τιμούσαμε, αλλά που προσπαθούσαμε να τα αφηρωίσουμε γελώντας, ταυτόχρονα, μπροστά στη συλλογική μνήμη: από την παραλλαγή και το –σχεδόν ασεβές- νέο άσμα «τη γέμισή σου Χριστέ ο Θεός» (που παρέπεμπε στη γέμιση της γαλοπούλας, που ποτέ ωστόσο δεν θεωρούσαμε και σημαντικό έδεσμα), μέχρι την παράφραση εμβατηρίων «όλη δόξα όλη χάρη/ θα σε πιάσω απ’ το ποδάρι/θα σε πάω στο παζάρι/να σε πουλήσω μια δραχμή» και την τήρηση των όρων μιάς σειράς παραδοσιακών ανεκδότων γύρω από καταστάσεις που είχαν καταγραφεί στο DNA της οικογένειας γενικώτερα. Ο πιωμένος, ας πούμε, ονομαζόταν τζέντλεμαν, εξαιτίας μιας αρχαίας ατάκας της γιαγιάς προς τον παππού, διότι εκείνος όταν τα παραέπινε, της απαντούσε «όπως γνωρίζεις, ανέκαθεν υπήρξα τζέντλεμαν». Οι όροι της μοδιστρικής, ωσαύτως, επειδή είχαν συνήθως ξενική προέλευση, είχαν την τιμητική τους, το «ζαπονί», το «μπιεσμάν», το «βαζέ». Από το «χερούλι» είχαμε αντικαταστήσει το –λ- με το –δ- (για καλύτερα, αφού επρόκειτο για μικρό στοιχείο των συρταριών) και όταν δίναμε συγχαρητήρια τα κατακυρώναμε σ’ αυτόν που τα δεχόταν, «τα συγχαρητήριά σου». Στη μαγειρική, υπήρχαν πλείστες όσες αναφορές που δάνειζαν σ’ αυτή την επικοινωνία το μειδίαμα, κυρίως για πίτες – καθότι βλάχα η γιαγιά- όπου η στριφτή τυρόπιτα ονομαζόταν μόνο με το βλάχικό της όνομα και η κολοκυθόπιτα, πάντοτε γλυκειά (εγώ δεν την πολυαγαπούσα) έπαιρνε άλλη γεύση όταν την ονομάζαμε.
Και ναι, η πηγή όλης αυτής της χαριτωμενιάς ήταν η γιαγιά και ο φυσικός της κληρονόμος, ο πατέρας μου. Δεν υπήρχε στοιχείο της καθημερινής κουβέντας που να μην το διέλυε με μια ενδεχόμενη παραλλαγή του – η Κοκκινοσκουπίτσα και ο ζόρικος Ζορό, ο Τουταγχαμός και το κορυφαίο σλήπιγκ μπακ, που είχε απαντήσει σε μια κοπελλίτσα στο Μπρούκλιν, όταν – σύμφωνα πάντα με τους ισχυρισμούς του- του είχε προτείνει ερωτική συνεύρεση. Και τι έγινε, τον ρωτούσαμε. Έφυγε – παράξενο, μας απαντούσε. Με τις ξένες γλώσσες δεν τα πήγαινε και τόσο καλά – γνώριζε πολύ καλά τα βλάχικα και ολίγα ιταλικά. Όλα τα άλλα τα μετέτρεπε όπως τον βόλευαν. Και, καθώς τα ταξίδια και η περιήγηση ήταν το μεγάλο του, το ακράδαντο πιστεύω, μου έλεγε πάντα για το στενακί, γαλλιστί: «Πάντα να ψάχνεις τι κρύβει εκείνο το στενακί», με συμβούλευε. «Τα τουριστικά δεν το γράφουν. Εκεί βρίσκεται όμως η έκπληξη και το μοναδικό». Στο Τόκυο, άρρωστος από καιρό, είχε αφήσει τη μάνα στο νοσοκομείο για εξετάσεις που δε χρειαζόταν εκείνη, για να πάει να ψαρέψει στη λίμνη που έβλεπε απ’ το παράθυρό του: είχε μεγάλα, πολύχρωμα ψάρια, μου είπε μετά. Έπιασα μερικά, αλλά ήρθαν και τα ξαναπέταξαν μέσα. Νο φουντ, νο γκουντ, έλεγαν.
Μεγάλωσα λοιπόν με τις ιστορίες του – φωτεινές, διάφανες ιστορίες, ολοκληρωτικά έξω και πέρα από συμβάσεις και –σχετικά- από κομ ιλ φω επιταγές. Κάποια στιγμή, στην εφηβεία μου, άκουσα τα πρώτα τραγούδια του Λουκιανού: ήταν τραγουδάκια στη μανιέρα των καταξιωμένων λαϊκών συνθετών, με νέους ερμηνευτές (ίσως είναι και η στιγμή να ομολογήσω ότι αγαπούσα ιδιαίτερα το Μητσιά στα πρώτα του βήματα). Μετά όμως, κι όταν εκείνες οι μορφοποιημένες αναμνήσεις πήραν σάρκα και οστά μέσα απ’ το ταλέντο του – ήταν και τα χρόνια της δικτατορίας και η αμέσως μετά κατάσταση – ο Κηλαηδόνης όλο και πιο πολύ άρχισε να συνδέεται με το καταγεγραμμένο παρελθόν: κάποιος παλιός συνάδελφος (κορυφαία σύμπραξη με τον Γ. Νεγρεπόντη και τους απαράμιλλους θεατρικούς συντελεστές του δίσκου), ντροπή τέτοιο παιδί, κάπου την έχουμε πατήσει κι οι δυό – και πολλά, πολλά άλλα τραγούδια. Και βρήκα εκεί μέσα τον, κατά πολύ γηραιότερο, πατέρα μου. Εξηγούμαι: η «Πρωινή γυμναστική» ήταν το καθημερινό δεκάλεπτο, που πάντοτε, όσο μπορούσε, αφιέρωνε στον εαυτό του, ακούγοντας ραδιόφωνο πάντα. Η λογική του «Γιώργου» ήταν εκείνη που, νεαρός τότε ο Κωστάκος, ακολούθησε για την επιβίωση σαν ταχυδρομικός διανομέας, την οποία εγκατέλειψε για να εξερευνήσει το άλλο στενακί, ένα δρόμο δύσκολο και δύσβατο. Η παραδοχή του «Χατζηπετρή», αργότερα, ήταν η ίδια εκείνη αναφορά στο ήθος και την άποψη μιας γενιάς που πίστευε και δεν πίστευε, που είχε και δεν είχε, ταυτόχρονα, τον τρόπο να αποδομεί και να ανατρέπει δεδομένες αξίες και να λέει τα πράγματα, grosso modo, με την αληθινή τους έννοια.
Ο Λουκιανός, τελικά, υπήρξε το απαράμιλλο τραινάκι της παιδικής μας ηλικίας. Που μας οδήγησε σε ένα πολύχρωμο, εξωστρεφή, παιδικό αλλά και σημαίνοντα κόσμο συνείδησης. Που μας έκανε να ξανασκεφτούμε, μέσα από το δεδομένο, τη ζωή μας, την αμφισβήτηση, τις επιλογές μας. Αυτό, θα του το χρωστάμε για πάντα: την αίσθηση του οικογενειακού συνθήματος, το καλά φυλαγμένο μέσα μας αίσθημα δικαίου – και, μετά, την αναφορά στα δεδομένα, στα πάγια, στο πορφυρόχρουν σαλόνι της καταξίωσης. Τη μαγική μπαλλαρίνα του λούνα παρκ – το τεράστιο εκείνο ομοίωμα που μας ανεβοκατέβαζε με το ρυθμό της μουσικής αθώα, νοσταλγικά και αέναα, σε κόσμους μακρινούς και ανεξερεύνητους. Απόψε, ας τα συνδέσουμε όλα μαζί: την αγάπη, την κατίσχυση της μνήμης – αλλά και την ανατροπή που αγαπήσαμε και μας βοήθησε να ολοκληρωθούμε. Τον μοναχικό κάου- μποϋ, τ’ όνειρό μας.
Ευχαριστώ.
