Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης στις 30 Οκτωβρίου του 1944, λόγω των συνεχόμενων επιτυχιών των συμμάχων απέναντι στο Ράιχ, αλλά και την έντονη αντιστασιακή δράση που αναπτύχθηκε σε όλη τη βόρεια Ελλάδα, η πόλη έδειξε να μπαίνει σε μια νέα εποχή με ειρήνη αυτή τη φορά. Ωστόσο, η σκιά του εμφυλίου που έπεφτε βαριά πάνω από ολόκληρη τη χώρα, δεν αργεί να τυλίξει και τη Θεσσαλονίκη.
Η ένταση που ξεκίνησε πανελλαδικά αμέσως μετά την απελευθέρωση για το σε ποια σφαίρα επιρροής θα περνούσε η χώρα, έγινε φωτιά και στάχτη που έκαψε μια ολόκληρη γενιά της Ελληνικής νεολαίας. Μετά τα Δεκεμβριανά το 1944, η κατάσταση ανάμεσα στον ΕΛΑΣ, την ισχυρότερη αντιστασιακή οργάνωση επί κατοχής και των κερδισμένων του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι οποίοι αναπροσαρμόζουν τον παγκόσμιο χάρτη εκείνη την περίοδο, είναι σε οριακό σημείο.
Από τη στιγμή που οι μονάδες του Κόκκινου Στρατού σταμάτησαν την προέλασή τους στα ελλληνοβουλγαρικά σύνορα, έγινε φανερό ότι, επί της ουσίας, η κομμουνιστική σφαίρα επιρροής δεν είχε πραγματικές αξιώσεις για τα ελληνικά εδάφη. Η Ελλάδα είχε όμως την ιδιομορφία να είναι η χώρα με ένα από τα ισχυρότερα αριστερών καταβολών αντιστασιακά κινήματα στην Ευρώπη κατά τη Γερμανική κατοχή, το ΕΑΜ.
Το ΕΑΜ, όπως είδαμε και την προηγούμενη εβδομάδα, ήταν μία εθνική πρωτοβουλία του ΚΚΕ για την απελευθέρωση της χώρας. Η τεράστια δύναμη που πήρε τόσο το ΕΑΜ, όσο και το στρατιωτικό κομμάτι του, ο ΕΛΑΣ, δημιούργησαν στην ηγετική ομάδα του κόμματος και, κυρίως στον πανίσχυρο τότε γενικό γραμματέα του Νίκο Ζαχαριάδη, την ψευδαίσθηση ότι δικαιωματικά η χώρα θα περνούσε στη δική τους επιρροή. Τα πράγματα όμως δεν ήταν τόσο απλά.
Παρά την παράδοση μεγάλου μέρους του οπλισμού του ΕΛΑΣ στη Βάρκιζα, οι αντάρτες δεν είχαν παραδώσει όλα τους τα όπλα. Έτσι, το ΚΚΕ κι ο Ζαχαριάδης γνώριζαν ότι αν επρόκειτο να κηρυχθεί «Δεύτερο Αντάρτικο», υπήρχαν πρόθυμοι άνδρες και γυναίκες να το πλαισιώσουν, όπως και κατάλληλο υλικό πολέμου.
Με την Συμφωνία της Βάρκιζας σχεδόν, ξεκινά μεγάλο κύμα τρομοκρατίας σε όλη την ελληνική ύπαιθρο. Στη Θεσσαλονίκη τα πράγματα μπορεί να είναι λιγότερο εύκολα από την Αθήνα, είναι όμως και καλύτερα από την υπόλοιπη επαρχία. Η πόλη μας ξεκινά αμέσως να γίνεται μια σύγχρονη μεγαλούπολη και, ως εκ τούτου, λειτουργεί ως χωνευτήριο ανθρώπων που έρχονται από όλη τη Βόρεια Ελλάδα, αφού η επαρχία δεν είναι πια ασφαλής γι’ αυτούς.
Σε αυτόν ακριβώς τον κόσμο πόνταρε λοιπόν ο Ζαχαριάδης ότι θα στηρίξει το δεύτερο αντάρτικο και αποφάσισε πως λύση για την Ελλάδα θα έρχονταν μόνο δια του πολέμου. Το ΚΚΕ και όλη η αριστερά απέχουν από τις εκλογές που προκηρύσσονται για τις 31 Μαρτίου του 1946. Την ίδια μέρα, εκδηλώνεται επίθεση εναντίον του σταθμού της χωροφυλακής στο Λιτόχωρο. Η επίθεση αυτή θεωρείται η πρώτη πράξη του Ελληνικού Εμφυλίου.
Σύμφωνα με αυτά που μας είχαν πει στο Πανεπιστήμιο στο σχετικό μάθημα, με βάση τα αποτελέσματα εκείνων τον εκλογών και το ποσοστό αποχής, κάνοντας την αναγωγή, η αριστερά θα λάβαινε περίπου το 20 με 25% των ψήφων, εκλέγοντας πάνω από 100 βουλευτές. Καταλαβαίνετε λοιπόν πόσο διαφορετική θα ήταν η ιστορία αν η αριστερά είχε συμμετάσχει σε αυτές τις εκλογές, έστω στηρίζοντας ένα από τα μικρότερα κόμματα της.
Ωστόσο, η μάχιμη δύναμη αυτού του πληθυσμού ήταν πολύ μικρότερη. Ενώ ο ΕΛΑΣ με την απελευθέρωση υπολογίζονταν ότι ήλεγχε ποσοστό άνω των 3/5 του εδάφους της χώρας, στον ΔΣΕ υπολογίζεται ότι πέρασαν συνολικά 100.000 μαχητές, άνδρες και γυναίκες. Στην πραγματικότητα, ο κόσμος της Αριστεράς που συμμετείχε στο πρώτο αντάρτικο είχε κουραστεί από τις συγκρούσεις και τρομοκρατηθεί επαρκώς στην επαρχία.
Έτσι, μοιραία ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδος ηττήθηκε στον τρομερό πόλεμο που ακολούθησε στο Γράμμο και το Βίτσι τα επόμενα 3 χρόνια. Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος είναι ο πρώτος στην ιστορία στον οποίο χρησιμοποιήθηκαν οι βόμβες Ναπάλμ που έγιναν πασίγνωστες αργότερα. Στον εμφύλιο σκοτώθηκαν περισσότεροι από 40.000 άνθρωποι, στην πλειοψηφία τους εξαιρετικά νέοι. Αυτές είναι οι μεγαλύτερες απώλειες που είχε ποτέ το σύγχρονο ελληνικό κράτος, από το 1830.
Αυτό για τα τούβλα που ακόμα αναπολούν τέτοιες μέρες, από όποια μπάντα κι απ’ τις δύο κι αν προέρχονται. Διότι δυστυχώς, ακόμα υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι ανάμεσά μας.
Πέραν του ρόλου της κρυψώνας για ανθρώπους που δεν ένιωθαν πλέον ασφαλείς στην ήπαιθρο, η Θεσσαλονίκη λειτουργεί και ως τόπος φυλάκισης αυτών που αιχμαλωτίζονταν στα πεδία των μαχών και όχι μόνο. Η τριετία του εμφυλίου θεωρούνται εκ των χειρότερων εποχών στην ιστορία των φυλακών του Επταπυργίου.
Παρόλα αυτά και παρόλη την τραγωδία που εκτυλίσσονταν μερικά χιλιόμετρα πιο βόρεια, η Θεσσαλονίκη εξακολουθεί να αναπτύσσεται σε πληθυσμό, αλλά και επιχειρηματικά. Το λιμάνι αποτελεί κόμβο εμπορίου για ολόκληρο τον πλανήτη, αφού ο μεγάλος πόλεμος έχει τελειώσει και οι νέες τεχνολογίες στρέφονται κατά κύριο λόγο στο εμπόριο. Αλλά η πόλη μας δε σταματά εκεί.
Το Πανεπιστήμιο της ξεκινά να πετυχαίνει διεθνείς επιτυχίες και να αναγνωρίζεται ως ένα από τα καλύτερα των Βαλκανίων. Ιδρύονται το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και η Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών που αποτελούν έκτοτε φάρους πολιτισμού για την πόλη. Επιπλέον, ανακατασκευάζονται μεγάλες οδικές αρτηρίες, όπως η Εγνατία, η Βασιλέως Γεωργίου και η Βασιλίσσης Όλγας, κάνοντας την πόλη πιο λειτουργική και κατασκευάζονται η προκυμαία και το Καυταντζόγλειο.
Η Θεσσαλονίκη βγήκε από την εποχή του Εμφυλίου πιο δυνατή από ότι είχε εισέλθει σε αυτήν. Ωστόσο, κανένας δεν ξέρει ποια θα ήταν η πορεία τόσο η δική της, όσο και ολόκληρης της χώρας αν δεν είχαν φύγει τόσο οι νεκροί του εμφυλίου, όσο και οι χιλιάδες πολιτικοί πρόσφυγες που χρειάστηκε να εγκαταλείψουν την Ελλάδα, μετά το χειρότερο πόλεμο στην ιστορία του λαού μας.
