Επειδή ποτέ μου δεν τα πήγαινα καλά με την αμετροέπεια, και επίσης δε μ’ αρέσουν και τα εξαπτέρυγα, βρίσκω πράγματι λάθος τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίστηκαν την πρόταση για την αύξηση των διδάκτρων για τη μη δημόσια εκπαίδευση. Αυτό όμως δεν αναιρεί τις πάγιες συνιστώσες μιας πραγματικής κατάστασης, την οποία βιώνουμε όλοι ανεξαιρέτως και στην οποία συρόμαστε χρόνια τώρα, θέλοντες και μη θέλοντες, έχοντες και μη έχοντες.
Μεγάλωσα σε μια γενιά που όλα τα ιδιωτικά σχολειά θεωρούνταν, λίγο ως πολύ, αποθήκες για όλους τους μαθητές που «δεν έπαιρναν τα γράμματα» και αναζητούσαν, αυτοί και οι οικογένειές τους, έναν τρόπο να βγάλουν το σχολείο πληρώνοντας. Ανάμεσα σ’ αυτά, καθώς είδα μεγαλώνοντας, υπήρχαν και δυό τρία που αποτελούσαν εξαίρεση και που δεν προορίζονταν μόνο για τα ντουγάνια, αλλά ήταν θεσμικά αυστηρά λέει σχολεία, όπου εκτός απ’ τα μαθήματα κορμού διδάσκονταν και ξενόγλωσσα, έτσι που τελειώνοντας να έχεις και μια ξένη γλώσσα στο καπάκι, λέει. Δεν είναι κακό.
Τα πρώτα, αυτά για τους τελευταίους μαθητές, σιγά σιγά έκλεισαν, και λίγα απόμειναν πιά να θυμίζουν εκείνη την ρετσινιά. Τα δεύτερα, και καθώς η στάθμη του κοινωνικού στάτους ανέβαινε, γέμισαν ξαφνικά με παιδάκια μιας «άλλης» κουλτούρας, παιδάκια όπως όλα –πολλούς απ’ αυτούς τους είχα φίλους/φίλες και κάναμε στενή παρέα- τα οποία είχαν επιμέλεια, είχαν όνειρα και δυνατότητες. Εκείνα τα παιδιά δεν ξέφυγαν, βέβαια, από την πεπατημένη να πρέπει να κάνουν φροντιστήριο, και ίσως και ιδιαίτερα, για να περάσουν στις υψηλόβαθμες σχολές στο πανεπιστήμιο. Κι ως εδώ, πάλι τα βλέπω.
Μόνο που ήρθε κι άλλη άνοδος. Του κοινωνικού στάτους. Εκεί, όπου μια σειρά από επαγγελματίες άρχισαν να περνούν από την ολιγαρχία στην αριστοκρατία. Και τα παιδιά έπρεπε να «έχουν καλή μόρφωση» – τουτέστιν, καλά κονέ. Περάστε λοιπόν στα ιδιωτικά, αυτά των δύσκολων εξετάσεων και των δύσβατων θεωρητικών, εμείς θα σας τα οργανώσουμε έτσι που ούτε θα το καταλάβετε, μεσιέ. Βαθμούς θέλετε; Μάλιστα, βαθμούς. Και τα παιδάκια να παίζουν και τέννις; Ω ναι. Και αυγά ποσέ θα μάθωσιν τα κορίτσια στα αντίστοιχα κλάμπ του σχολείου – χρεώνονται εξτρά, βεβαίως. Στο δημόσιο μόνο σταυροβελονιά, κι αυτό πάλι παίζεται.
Μόνο που, κι εκείνα τα παιδάκια για να βρουν τελικά μια πρόσβαση στο δημόσιο πανεπιστήμιο, έπρεπε να κάνουν εξτρά μαθήματα, φροντιστήρια. Και για να πάρουν το πτυχίο της ξένης γλώσσας που ήδη διδάσκονταν, πάλι φροντιστήρια. Και καπάκι και ωδεία, και μπαλέτα, και όλα τα συναφή. Ένας λογαριασμός μόνο για τα της μόρφωσης. Της ιδιωτικής. Και της δημόσιας, όσο τα στάτους ανέβαιναν.
Κανείς, ωστόσο, δεν έμοιαζε να στεναχωριέται. Όλοι ήταν βολεμένοι –οι γονείς που επάρκαραν τα βλαστάρια τους στον ιδιωτικό τομέα, ευτυχείς: θα έκαμαν και καλές παρέες τα παιδιά. Οι γονείς του δημοσίου, πήγαιναν στα φροντιστήρια γιατί έτσι είθισται να συνηθίζεται. Και στα ωδεία, και στα μπαλέτα και στην κολύμβηση και αλλαχού. Οι δασκάλοι του δημοσίου αλλά και του ιδιωτικού το είχαν κιόλας καπαρώσει: δώσε μου εμένα το πιο ντουρντουβάκι σε ιδιαίτερο, να στο κάνω ξεφτέρι. Θα περάσει, όπως και δήποτε. Σαράντα ευρώ η ώρα, ενίοτε σαρανταπέντε. Τότε.
Κι έπειτα ήρθε όχι ο έρωτας, αλλά τα χρεωστούμενα σε απανταχούσα. Και ζάρωσαν όλοι, μισοκρύφτηκαν. Κι έγινε ο κακός χαμός, τα ιδιωτικά που είχαν απομείνει πάνω στις ράγες τους υποσχέθηκαν μεγαλεία και επαίνους, φτηνήνανε τα κλάμπς και πέσανε τα κρέντιντς. Κι όσα παιδάκια θα περνούσαν στο πανεπιστήμιο απ’ όπου κι αν προέρχονταν, πιάσανε πρωτιές σε μεγάλες σχολές, έμαθαν κι άλλες γλώσσες και μουσικές και γυμναστικές και επιβίωσαν. Οι υπόλοιποι, η μεγάλη πλειοψηφία των μη-αρίστων, συμβιβάστηκε με το μέλλον και με ένα μικρότερο όνειρο. Για τους επόμενους γονείς, τι έμενε; Ένα πουκάμισο αδειανό, μια γουαναμπή αναγνώριση –μια καλή μόρφωση, πάντα ένα βραχιόλι. Μόνο που κανείς δεν κοιτάει πιά τα βραχιόλια, όλοι πέφτουμε. Προς μια ατέρμονη λήθη οι μεγάλες σχολές, προς ένα στάτους που δεν έχει πάτους και που δε νοιάζει το κράτους. Και που γυρίζουμε πίσω. Στο μηδέν.
Εκεί λοιπόν, στο μηδέν: ίσως να έπρεπε να φτάσουμε εκεί, για να καταλάβουμε πόσο ψηλά είχε φτάσει ο ψεύτικος πόλεμος. Τα ιδιωτικά και τα δημόσια. Τα μέσα και τα έξω. Το αναποδογύρισμα της λάμψης μας, μια καλή παιδεία που πιπιλάνε σαν καραμέλλα οι θιασώτες της πληρωμένης εκπαίδευσης, με τους μεγάλους βαθμούς και την μίζερη λογιστική τους. Μια στρεβλή παιδεία, που ομολογούν οι γραφικοί που πίστεψαν στον κρατικό βραχίονα και τον ακολούθησαν πιστά, ακόμα και αν προσπάθησαν να δώσουν στα δικά τους παιδιά ερεθίσματα και βοήθειες. Στο μηδέν, αφήστε με πια με τις θεωρίες, είμαστε πολύ βαθειά μέσα στα πέλαγα της αμετροέπειας, της έλλειψης γνώσης και της έλλειψης αγάπης για τη γνώση. Απ’ όπου και να προερχόμαστε. Είτε πατρίκιοι που είχαν τα λεφτά, είτε κάτι άλλοι μυστήριοι, δεν είναι για σχολιασμό, είμαστε πια ένας πολφός ανέργων.
Αυτά έπρεπε να πει, κατ’ εμέ, ο υπουργός που ανέλαβε την παιδεία. Να μιλήσει για τα επόμενα βήματα, να συζητήσει για την στέγη των ονείρων. Να βάλει βαθειά το χέρι στο επιδοτούμενο κρατικά πανεπιστήμιο και να ταράξει τα νερά των οικογενειοκρατικών ελών και άλλων που το διέπουν. Να το βγάλει απ’ την άμορφη πραγματικότητα και να το εγκαταστήσει στην ωραία συνείδηση της γνώσης. Όχι της επαγγελματικής γνώσης, της γνώσης σκέτο. Την ομορφιά δεν τη λαχταράς επειδή σου φέρνει λεφτά -τη λαχταράς ρε φίλε επειδή έτσι.
Επίλογος: Αλλού πήγαινε το σχόλιο, κι αλλού έφτασε. Δεν πειράζει. Είναι μια ευκαιρία να δούμε, ότι ο τελικός μας στόχος δεν είναι οι πατρίκιοι και οι πληβείοι. Είναι κάτι παραπάνω –ίσως, οι τρόποι ν’ αγαπήσουμε να μαθαίνουμε. Χωρίς στόχους. Να είμαστε και λίγο πρακτικοί. Όποιος αγαπάει αυτή τη διαδικασία, είναι βέβαιο πως θα πετύχει. Κομφούκιος.
