Μέχρι το σωτήριον έτος της πόλης μας, όπου ο πολιτισμός θεωρήθηκε ότι έχει την τιμητική του, είχαμε όλοι μας την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε ένα έργο σε συνέχειες, το οποίο ως φαίνεται πολύ διασκέδαζε και έτερπε τον κόσμο, σε άλλους έδιδε δουλειές και σε άλλους πίκρες – πάντως ήταν μια καλή φάση, κάτι σαν το στόλισμα του σπιτιού πριν τον αρρεβώνα.
Κατά το διάστημα λοιπόν εκείνο, είχαμε και εναλλαγές καλλιτεχνικών διευθυντών, ήτοι ανθρώπων που ήταν επιφορτισμένοι να καταρτίσουν το πρόγραμμα του σωτηρίου έτους. Άνθρωποι της τέχνης και του πνεύματος, αναγνωρισμένοι στον τομέα τους και χωρίς αυτό το στολίδι στο βιογραφικό τους, έρχονταν, γίνονταν αντικείμενα θερμών εκδηλώσεων (αυτό ακριβώς), και οι οποίοι στη συνέχεια, συνήθως μετά από ατέλειωτες ώρες κούρασης και ακρόασης, κοίταζαν αποχαυνωμένοι το φακό και ανακοίνωναν στόχους, κατευθύνσεις και υψηλά ιδανικά. Και επειδής τα ιδανικά είναι κάτι ιδανικό, και ποτέ δε χωρούσαν όλοι σε ένα καλλιτεχνικό πρόγραμμα όσο ξεχειλωμένο και να ήταν, την ίδια κιόλας μέρα άρχιζαν οι κριτικές και οι αντεγκλήσεις, και από κείνο το ιδανικό έμεναν μόνο τα τσιουάουα της πιάτσας να φωνάζουν και να βρίζουν όπου σταθούν κι όπου βρεθούν, μπας και τους δώσουν ένα κομμάτι συμπάθειας ή πίτας. Και τότε οι άνθρωποι τα παρατούσαν, φεύγοντας τίναζαν κιόλας όλη τη χρυσόσκονη απ’ τα ρούχα τους, τι τόθελα ο βλαξ και έμπλεξα, καλά ήμαν εκεί που έκανα την τέχνη μου ή το μεράκι μου στο τέλος τέλος, ασιχτίρ πιά και τέτοια άλλα γραφικά. Κι ερχόταν ο επόμενος. Μέχρι τον τελευταίο, που ήταν και κόσμιος και ευγενής και –όπως αποδείχθηκε- ανθεκτικός, και έφερε σε πέρας το έτος το σωτήριον και περπάτησε η ιστορία και τα υποδέλοιπα – άλλες βασανισμένες και βασανιστικές καταστάσεις, εδώ δεν είναι η ώρα και το μέρος να τα αφηγηθούμε. Όχι γιατί δεν υπήρξαν, αλλά γιατί άλλο είναι το θέμα μας. (Για τον –ιξ- όποιον ενδιαφερόμενο, του χουμ ίτ μάυ κονσέρν, υπάρχουν σεντόνια ολόκληρα ιστορίας, μερικά μάλιστα ιδιαίτερα λεκιασμένα από εύγλωττους λεκέδες, όπως επίσης και ικανές ιστορίες με λακέδες, κλείνει η παρένθεσις).
Η νεώτερη ιστορία, πάντως, μας δείχνει ότι κάπως έτσι περπατά ο πολιτιζμός στα μέρη τα δικά μας: κάποιος καλείται να συντονιστεί και να συντονίσει, να βγάλει τα κάστανα απ’ τη φωτιά και να παρουσιάσει έργο μέσα σε χρόνο λιγότερο από κλείσιμο του ματιού, τον αγαπούνε και τον υπολήπτονται μέχρι να δεί τις προτάσεις και να τραβήξει ό,τι μαλλιά φυτρώνουν στο σαρκίο του, και όταν τελικά του βάλουν μπροστά την κάμερα και του πούν, «στον αιώνα σου ποιητή, λέγε τι βλέπεις», κι εκείνος πάει να πει, κόκκινο/κίτρινο/πράσινο, αρχίζουν τα μπινελίκια «γιατί κόκκινο/κίτρινο/πράσινο, στραβός είσαι χριστιανέ μου, δεν βλέπεις το πάτωμα», και «τι λέει ρε, ποιος τον ήφερε εδώ, γμ τη στάνη μου». Και τότε θυμούνται όλοι αναφανδόν τί έργο παρήγαγε στο παρελθόν αυτός ο τύπος, ποιόν είχε κουμπάρο και ποιόν πεθερό, διότι έτσι ανέρχονται τα ονόματα και οι καριέρες και σιγά μη σου αναγνώρισαν το ταλέντο σου, ουτιδανέ και κατάπτυστε και φακιδιάρη. Που να σου καεί το βίντεο και το κινητό και τα φώτα στην παράσταση, απόπλυμα.
Και ερωτώ, αγαπητοί και ευγενείς συμπολίται και συνεγχώριοι: ποιός, τελικά, υποχρεώνει τον άνθρωπα, τον όποιον άνθρωπα, απανταχού της οικουμένης, να υφίσταται αυτόν τον εξευτελισμό και τη χλεύη, ενώ πριν γίνουν όλα αυτά τον έβλεπαν (ή δεν τον έβλεπαν, εντάξει) αλλά πάντως δεν τον κατήγγειλαν ως «σύρε με κάποιον του βεληνεκούς σου, ώ βλήμα, απατεώνα, παραδερμένε, αντιγραφέα, χαζοβιόλη, κακόπιστε, αλλοτεχνίτη και αλχημιστή, υποκρύπτοντα σεξιστικάς φιλύρας, άζωτε, ακρόχολε και ασεβή». Ποιός βάζει τον εαυτό του με το ζόρι να υποστεί όλες αυτές τις επιθέσεις, ενώ εκεί που είναι και όπως είναι –και συχνά μ’ επιτυχία- απολαμβάνει το απυρόβλητον της τέχνης του; Ακούστε, κάποτε πρέπει ν’ ακούσουμε και τις καμπάνες του Μονσαλβάτ, σύντεκνοι. Εδώ στα καθ’ ημάς έχουμε ανεχτεί πυροβολημένους διάττοντες της μιάς επιτυχίας, καλλιτέχνας χρυσοποίκιλτους, ποιητάς εκ του προχείρου, εικαστικούς ονειρώξεων πλείστους όσους. Έχουμε δεί και έχουμε συνδράμει χωρίς να πειράξουμε μία κεραία της χαζομάρας και του φληναφήματος, ότι δλδ τέχνη κάνουν οι άνθρωποι. Και μας ενόχλησε, μας άφησε εμβρόντητους και μας έθιξε την καταγωγή μας (ποιά;) το αλλόδοξο και το αλλόθρησκο της περφόμανσε –αλλά μετά την υπαγωγή μας στο κριτήριο, μετά την κρίση ότι εδώ δεν παράγεται κάτι που να προχωρά στα επέκεινα.
Ας είμαστε για μια φορά μόνο σοβαροί, αγαπητοί μου. Όποιον τουρίστα και να ρωτήσεις, η εικόνα που έχει, αν έχει μια φορά επισκεφτεί την πατρίδα μας, δεν είναι η μεσότητα του Αριστοτέλη, αλλά οι υπερμεγέθεις φαλλοί των καρτ-ποστάλ. Η Επίδαυρος είναι συνώνυμη της μούμιας και τα βαρβαρικά ήθη αναπαράγονται κάθε καλοκαιρινό βράδυ στα μέρη τα τουριστικά. Όπου δεν έχει ούτε πίτα, ούτε σουβλάκι, ούτε γύρο –μονάχα ξαναζεσταμένα κρέατα σε φούρνους μικροκυμάτων.
Δε μας πείραξε η απόγνωση του καλλιτεχνικού διευθυντή, αλλά το μέρισμα του καλλιτεχνικού κόσμου.
Τελικά, η Αμερική δεν υπάρχει. Καλά το είχε πει ο Πέτερ Μπίχσελ. «Εγώ» μου είπε ο άνθρωπος που μου διηγήθηκε την ιστορία, «δεν πήγα ποτέ στην Αμερική. Δε ξέρω αν η Αμερική υπάρχει. Ίσως το λένε έτσι οι άνθρωποι για να μην απογοητεύσουν τον Κολόμβο. Και όταν δυό διηγούνται για την Αμερική, κλείνουν ο ένας στον άλλον το μάτι ακόμα και σήμερα, δεν αναφέρουν σχεδόν ποτέ το όνομα «Αμερική», αλλά συνήθως λένε με ασάφεια κάτι για «Πολιτείες», ή «Νέο Κόσμο» ή κάτι τέτοια. Ίσως στο αεροπλάνο ή στο πλοίο να τα διηγείται κάποιος στους ανθρώπους που θέλουν να ταξιδέψουν στην Αμερική, και τότε κρύβονται κάπου και γυρίζουν αργότερα και διηγούνται ιστορίες για καουμπόηδες και ουρανοξύστες…Πάντως, όλοι λένε τα ίδια. Κι αυτό, είναι φυσικά, πολύ ύποπτο».
